Klimaatverandering is waarschijnlijk een van de belangrijkere redenen voor de toename van malaria in hooggelegen gebieden in de wereld. Dat stellen Wageningse en Amerikaanse onderzoekers na bestudering van meer dan zeventig studies over de toename van malaria in de hooglanden van met name Oost-Afrika. Maar er zijn ook andere factoren, zoals migratie en wijze van landgebruik die daarop van invloed zijn. Het onderzoek staat in het laatste nummer van The Quarterly Review of Biology.
Zowel de malariamug als de malariaparasiet zijn erg gevoelig voor dagelijkse en seizoensmatige temperatuurfluctuaties. Van origine is de ziekte zeldzaam in de koelere hooglandgebieden in de tropische landen. In de laatste veertig jaar heeft malaria zich evenwel kunnen verspreiden in de hogere gebieden en vonden er regelmatig grote uitbraken plaats. In veel studies wordt dit geweten aan de opwarming van de aarde, maar andere studies weerspraken dat juist.
Robuust
Luis Chaves van Emory University (Atlanta, VS) en Sander Koenraadt van Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR, hebben meer dan zeventig studies onder de loep genomen over malaria in hooglandgebieden, met name in Oost-Afrika. Zij komen na zorgvuldige weging van de beschikbare data tot de conclusie dat de rol van klimaatverandering bij het oprukken van malaria robuust is. Van studies die invloed van klimaatverandering uitsluiten, vinden zij dat soms ongeschikte statistische methoden zijn gebruikt.
Niettemin is klimaatopwarming niet de enige verklarende factor voor verspreiding van malaria naar hooglandgebieden, stellen de onderzoekers. Er zijn tal van andere factoren die samen met klimaat de verspreiding beïnvloeden. Zo kan de migratie van mensen vanuit lager gelegen gebieden de malariaparasiet introduceren. Ook verandering in de wijze van landgebruik door boeren speelt een rol: irrigatie biedt bijvoorbeeld gelegenheid voor de mug om te broeden; ook de teelt van maïs speelt een rol omdat muggenlarven uitstekend gedijen in waterplassen waar stuifmeel van bloeiende maïsplanten in is beland.
Data
Chaves en Koenraadt pleiten ervoor om in onderzoek naar de invloed van klimaatfactoren, zeker in een tijd waarin kritisch naar klimaatonderzoek wordt gekeken, zorgvuldig met de data om te gaan en deze te onderwerpen aan verschillende toetsen. Op die manier ontstaat een beter inzicht in de robuustheid van klimaat als verklarende factor voor de verspreiding van malaria. Ook de koppeling van lokale factoren, bijvoorbeeld op het niveau van een Afrikaanse hut, aan lange termijnscenario’s op continentaal niveau is naar hun mening een andere belangrijke uitdaging voor het opdoen van kennis over de verspreiding van de mug en de parasiet.
De kennis van de invloed van klimaat en andere factoren op malaria is van grote betekenis voor de bestrijding van de ziekte. Malaria is nog altijd een van de meest ingrijpende ziektes die worden overgebracht door insecten. Jaarlijks sterven zo’n één miljoen mensen aan malaria, de meesten in Afrika. De onderzoekers stellen dat het interessant kan zijn de bestrijding vanuit hooglandgebieden te beginnen om van daaruit de verspreiding te onderbreken en de ziekte in te perken.